ration card closed भारतात राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायद्यांतर्गत अन्न विभागामार्फत गरिबांना शिधापत्रिका दिली जाते. या शिधापत्रिकेच्या आधारे सरकार गरीब आणि गरजूंना विविध योजनांचा लाभ देते. दारिद्र्यरेषेखालील लोकांच्या मूलभूत गरजा पूर्ण करण्यासाठी शिधापत्रिका महत्वाचे साधन ठरते. या लेखात आपण शिधापत्रिकेविषयी सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
शिधापत्रिकेचे महत्व: शिधापत्रिका हे गरीब कुटुंबांसाठी अन्नसुरक्षा सुनिश्चित करण्याचे एक प्रमुख साधन आहे. याद्वारे त्यांना कमी किंमतीत धान्य, तेल, साखर इत्यादी जीवनावश्यक वस्तू मिळतात. शिवाय अनेक सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी शिधापत्रिका आवश्यक असते. त्यामुळे गरीब कुटुंबांसाठी शिधापत्रिका हा एक महत्वाचा दस्तऐवज ठरतो.
शिधापत्रिका मिळवण्याची प्रक्रिया: शिधापत्रिका मिळवण्यासाठीची प्रक्रिया राज्यानुसार भिन्न असू शकते. काही राज्यांमध्ये ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही पद्धतींनी अर्ज करता येतो, तर काही राज्यांमध्ये फक्त ऑफलाइन अर्ज स्वीकारले जातात.
हे पण वाचा:
या महिलांना मिळणार मोफत शिलाई मशीन आणि मिळवा 10,000 रुपये पहा अर्ज प्रक्रिया free sewing machine
अर्जदाराला आवश्यक कागदपत्रांसह संबंधित कार्यालयात जाऊन अर्ज करावा लागतो. त्यानंतर अधिकाऱ्यांकडून पडताळणी केली जाते आणि पात्र असल्यास शिधापत्रिका जारी केली जाते.
शिधापत्रिकेसाठी पात्रता: सरकारने शिधापत्रिका देण्यासाठी काही विशिष्ट निकष ठरवले आहेत. या निकषांमध्ये प्रामुख्याने पुढील बाबींचा समावेश होतो:
- जमीन मालकी: 100 चौरस मीटरपेक्षा जास्त क्षेत्रफळाचा प्लॉट, फ्लॅट किंवा घर असलेले लोक अपात्र ठरतात.
- वाहन मालकी: कार किंवा ट्रॅक्टरसारखी चारचाकी वाहने असलेले लोक अपात्र असतात.
- घरगुती उपकरणे: रेफ्रिजरेटर किंवा एअर कंडिशनर असलेली कुटुंबे अपात्र ठरतात.
- सरकारी नोकरी: कुटुंबातील कोणाला सरकारी नोकरी असल्यास ते कुटुंब अपात्र ठरते.
- वार्षिक उत्पन्न: ग्रामीण भागात 2 लाख रुपये आणि शहरी भागात 3 लाख रुपयांपेक्षा जास्त वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न असलेले अपात्र ठरतात.
- करपात्र उत्पन्न: वार्षिक आयकर भरणारे लोक अपात्र असतात.
- शस्त्र परवाना: परवानाधारक शस्त्र असलेले लोक अपात्र ठरतात.
शिधापत्रिकेचे प्रकार: भारतात मुख्यत्वे तीन प्रकारच्या शिधापत्रिका दिल्या जातात:
- अंत्योदय अन्न योजना (AAY) कार्ड: अत्यंत गरीब कुटुंबांसाठी.
- प्राधान्य कुटुंब (PHH) कार्ड: गरीब कुटुंबांसाठी.
- सामान्य श्रेणी कार्ड: इतर कुटुंबांसाठी.
शिधापत्रिकेद्वारे मिळणारे लाभ: शिधापत्रिकेद्वारे लाभार्थ्यांना पुढील सवलती मिळतात:
- स्वस्त दरात धान्य, डाळी, तेल, साखर इत्यादी.
- गॅस सिलिंडरवरील सबसिडी.
- विविध सरकारी योजनांचा लाभ.
- शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेशासाठी आरक्षण.
- रोजगार योजनांमध्ये प्राधान्य.
शिधापत्रिकेचे नियम पाळण्याचे महत्व: शिधापत्रिका मिळवण्यासाठी आणि त्याचा वापर करण्यासाठी काही नियम पाळणे आवश्यक आहे:
- खोटी माहिती देऊन शिधापत्रिका मिळवणे गुन्हा आहे.
- एकापेक्षा जास्त शिधापत्रिका ठेवणे बेकायदेशीर आहे.
- शिधापत्रिकेचा गैरवापर करणे दंडनीय आहे.
- पात्रता बदलल्यास शिधापत्रिका परत करणे आवश्यक आहे.
शिधापत्रिका सरेंडर करणे: जर एखाद्या व्यक्तीने चुकीची माहिती देऊन शिधापत्रिका मिळवली असेल किंवा त्यांची आर्थिक परिस्थिती सुधारल्यामुळे ते आता अपात्र ठरत असतील, तर त्यांनी स्वतःहून शिधापत्रिका सरेंडर करणे आवश्यक आहे. यासाठी संबंधित अन्न विभागाच्या कार्यालयात जाऊन शिधापत्रिका जमा करावी लागते.
हे पण वाचा:
तिसऱ्या हफ्त्याची तारीख ठरली! महिलांच्या खात्यात जमा होणार 4500 रुपये 3rd installment ladaki bahin
शिधापत्रिका ही गरीब आणि गरजू लोकांसाठी अन्नसुरक्षा सुनिश्चित करण्याचे एक महत्वाचे साधन आहे. मात्र याचा लाभ फक्त खरोखर गरजू असलेल्या लोकांनाच मिळावा यासाठी सरकारने काही निकष ठरवले आहेत. प्रत्येक नागरिकाने या नियमांचे पालन करून शिधापत्रिका व्यवस्थेचा योग्य वापर करणे आवश्यक आहे.