Post Office RD Scheme आजच्या काळात गुंतवणुकीच्या अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. प्रत्येक व्यक्तीची आर्थिक परिस्थिती आणि गरजा वेगळ्या असतात. त्यामुळे प्रत्येकाला आपल्या गरजेनुसार योग्य गुंतवणूक निवडणे महत्त्वाचे असते. अशा परिस्थितीत एक अशी गुंतवणूक योजना असेल जी सुरक्षित असून चांगला परतावा देते आणि त्याचबरोबर गरज पडल्यास कर्जाची सुविधाही उपलब्ध करून देते, तर ती निश्चितच आकर्षक ठरेल. अशीच एक योजना म्हणजे पोस्ट ऑफिसची रिकरिंग डिपॉझिट स्कीम. या लेखात आपण या योजनेबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.
पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजना म्हणजे काय?
पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजना ही भारतीय पोस्ट ऑफिसतर्फे चालवली जाणारी एक लघु बचत योजना आहे. या योजनेत गुंतवणूकदाराला दर महिन्याला एक ठराविक रक्कम जमा करावी लागते. ही योजना बँकांच्या तुलनेत अधिक सुरक्षित, विश्वासार्ह आणि चांगला परतावा देणारी मानली जाते. या योजनेचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे यात गुंतवणूक केल्यानंतर गरज भासल्यास कर्ज घेण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे.
योजनेची वैशिष्ट्ये:
- किमान गुंतवणूक: या योजनेत सहभागी होण्यासाठी किमान 100 रुपयांपासून गुंतवणूक करता येते. हे प्रत्येक व्यक्तीच्या आर्थिक क्षमतेनुसार योग्य आहे.
- कमाल गुंतवणूक: या योजनेत गुंतवणुकीची कोणतीही कमाल मर्यादा नाही. गुंतवणूकदार आपल्या इच्छेनुसार कितीही रक्कम गुंतवू शकतो.
- व्याजदर: सध्या या योजनेत 5 वर्षांच्या मुदतीसाठी 6.7% व्याजदर दिला जात आहे. हा दर बँकांच्या तुलनेत बऱ्यापैकी चांगला आहे.
- मुदत: या योजनेची मुदत 5 वर्षांची असते.
- कर्जाची सुविधा: गुंतवणूक केलेल्या रकमेच्या 50% पर्यंत कर्ज घेता येते.
- लवचिकता: कर्जाची परतफेड एकरकमी किंवा मासिक हप्त्यांमध्ये करता येते.
- वयोमर्यादा: 10 वर्षांवरील अल्पवयीन मुलेही या योजनेत सहभागी होऊ शकतात.
- खाते उघडण्याचे प्रकार: एकल, संयुक्त (दोन व्यक्ती) किंवा त्रिसंयुक्त (तीन व्यक्ती) खाते उघडता येते.
योजनेत सहभागी होण्याची प्रक्रिया:
पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजनेत सहभागी होण्यासाठी आपण जवळच्या कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमध्ये जाऊन अर्ज करू शकता. यासाठी आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे:
- ओळखपत्र पुरावा (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मतदान ओळखपत्र इ.)
- पत्त्याचा पुरावा (आधार कार्ड, वीज बिल, टेलिफोन बिल इ.)
- पासपोर्ट साईज फोटो
- प्रारंभिक रक्कम (किमान 100 रुपये)
गुंतवणुकीचे उदाहरण:
आता आपण एका उदाहरणाद्वारे या योजनेतील गुंतवणुकीचा परतावा समजून घेऊया. समजा, एखादी व्यक्ती दर महिन्याला 4,000 रुपये या योजनेत गुंतवते.
- एका वर्षात जमा होणारी रक्कम: 4,000 x 12 = 48,000 रुपये
- 5 वर्षांत जमा होणारी एकूण रक्कम: 48,000 x 5 = 2,40,000 रुपये
- 6.7% व्याजदराने 5 वर्षांनंतर मिळणारी एकूण रक्कम: 2,85,459 रुपये
म्हणजेच 2,40,000 रुपयांच्या गुंतवणुकीवर 5 वर्षांत 45,459 रुपयांचा नफा मिळतो.
हे पण वाचा:
Google पे देत आहे 2 लाख रुपयांचे वैयक्तिक कर्ज, मिळवा फक्त 10 मिनिटांत Google Pay personal loan
योजनेचे फायदे:
- सुरक्षित गुंतवणूक: पोस्ट ऑफिस ही सरकारी संस्था असल्याने गुंतवणूक पूर्णपणे सुरक्षित आहे.
- नियमित बचतीची सवय: दर महिन्याला ठराविक रक्कम जमा करण्याची सवय लागते, जी दीर्घकालीन आर्थिक नियोजनासाठी उपयुक्त ठरते.
- लवचिक गुंतवणूक: किमान 100 रुपयांपासून गुंतवणूक करता येते, त्यामुळे कमी उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींसाठीही ही योजना परवडणारी आहे.
- कर्जाची सुविधा: आणीबाणीच्या प्रसंगी गुंतवलेल्या रकमेच्या 50% पर्यंत कर्ज घेता येते.
- कर सवलत: आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत या गुंतवणुकीवर कर सवलत मिळते.
- अल्पवयीनांसाठी संधी: 10 वर्षांवरील मुलांसाठी ही योजना लवकर बचतीची सवय लावण्यास मदत करते.
- सोपी प्रक्रिया: खाते उघडणे आणि व्यवहार करणे अत्यंत सोपे आहे.
- व्यापक उपलब्धता: देशभरातील सर्व पोस्ट ऑफिसेसमध्ये ही सुविधा उपलब्ध आहे.
योजनेच्या मर्यादा:
- तुलनेने कमी परतावा: शेअर बाजार किंवा म्युच्युअल फंडांच्या तुलनेत परतावा कमी असू शकतो.
- मुदतपूर्व पैसे काढण्यावर निर्बंध: योजनेची मुदत पूर्ण होण्यापूर्वी पैसे काढल्यास दंड आकारला जाऊ शकतो.
- व्याजदरात बदल: व्याजदर सरकारी धोरणानुसार बदलू शकतो.
- महागाईशी सामना: व्याजदर महागाईच्या दरापेक्षा कमी असल्यास प्रत्यक्ष परतावा कमी होऊ शकतो.
पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजना ही सुरक्षित गुंतवणुकीसोबतच कर्जाची सुविधा देणारी एक आकर्षक पर्याय आहे. विशेषतः कमी जोखीम घेऊ इच्छिणाऱ्या आणि नियमित उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींसाठी ही योजना फायदेशीर ठरू शकते. तरुणांसाठी ही योजना बचतीची सवय लावण्यास मदत करते, तर ज्येष्ठ नागरिकांना ती सुरक्षित उत्पन्नाचा स्रोत पुरवू शकते.
प्रत्येक व्यक्तीची आर्थिक परिस्थिती आणि गरजा वेगळ्या असतात. त्यामुळे गुंतवणूक करण्यापूर्वी स्वतःच्या आर्थिक उद्दिष्टांचा विचार करणे आणि आवश्यकता वाटल्यास आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घेणे योग्य ठरेल. पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजना ही एक चांगली पर्याय असली तरी ती एकमेव पर्याय नाही. विविध गुंतवणूक पर्यायांचा विचार करून आपल्या गरजांना अनुरूप असा संतुलित गुंतवणूक पोर्टफोलिओ तयार करणे हे दीर्घकालीन आर्थिक स्थैर्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
कोणतीही गुंतवणूक करताना त्यातील जोखीम आणि फायदे यांचा काळजीपूर्वक अभ्यास करणे आवश्यक आहे. पोस्ट ऑफिस रिकरिंग डिपॉझिट योजना ही सुरक्षित आणि विश्वासार्ह असली तरी प्रत्येकाने आपल्या वैयक्तिक परिस्थितीनुसार निर्णय घेणे महत्त्वाचे आहे.
