old pension scheme भारतातील गरीब आणि असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षा हा एक मोठा प्रश्न आहे. या समस्येवर उपाय म्हणून केंद्र सरकारने 9 मे 2015 रोजी अटल पेन्शन योजना (APY) सुरू केली.
या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे गरीब आणि असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना त्यांच्या निवृत्तीनंतर नियमित उत्पन्नाची हमी देणे. या लेखात आपण या महत्त्वपूर्ण सामाजिक सुरक्षा योजनेबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.
योजनेची गरज आणि महत्त्व: भारतातील बहुतांश कामगार असंघटित क्षेत्रात काम करतात. त्यांना नियमित पगार, सामाजिक सुरक्षा किंवा निवृत्तीनंतरचे लाभ मिळत नाहीत. परिणामी, वृद्धापकाळात त्यांना आर्थिक अडचणींना सामोरे जावे लागते. अटल पेन्शन योजना या समस्येवर मात करण्यासाठी एक प्रभावी उपाय आहे. ही योजना गरीब आणि असंघटित कामगारांना त्यांच्या कार्यकाळात थोडी बचत करून निवृत्तीनंतर नियमित उत्पन्नाची संधी देते.
योजनेची वैशिष्ट्ये:
- लक्षित गट: ही योजना प्रामुख्याने 18 ते 40 वयोगटातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी आहे.
- पेन्शन रक्कम: या योजनेंतर्गत लाभार्थ्यांना दरमहा 1,000 ते 5,000 रुपयांपर्यंत पेन्शन मिळू शकते.
- योगदान: लाभार्थ्यांना दरमहा 42 ते 210 रुपयांपर्यंत योगदान द्यावे लागते.
- कालावधी: योजनेचा लाभ घेण्यासाठी किमान 20 वर्षे योगदान देणे आवश्यक आहे.
- वय मर्यादा: 60 वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर लाभार्थ्यांना पेन्शन मिळायला सुरुवात होते.
पात्रता: अटल पेन्शन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- वय: अर्जदाराचे वय 18 ते 40 वर्षांदरम्यान असावे.
- नागरिकत्व: केवळ भारतीय नागरिकांनाच या योजनेचा लाभ घेता येतो.
- बँक खाते: अर्जदाराकडे बचत खाते असणे आवश्यक आहे.
- केवायसी: बँक खात्याची केवायसी प्रक्रिया पूर्ण असणे गरजेचे आहे.
योजनेत सहभागी होण्याची प्रक्रिया: अटल पेन्शन योजनेत सहभागी होण्यासाठी खालील पायऱ्या अनुसरा:
हे पण वाचा:
तिसऱ्या हफ्त्याची तारीख ठरली! महिलांच्या खात्यात जमा होणार 4500 रुपये 3rd installment ladaki bahin
- बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये जा: जवळच्या बँक शाखा किंवा पोस्ट ऑफिसला भेट द्या.
- अर्ज भरा: अटल पेन्शन योजनेचा अर्ज भरा आणि आवश्यक कागदपत्रे सादर करा.
- खाते उघडा: जर तुमचे बचत खाते नसेल तर नवीन खाते उघडा.
- योगदान निश्चित करा: तुमच्या आर्थिक क्षमतेनुसार मासिक योगदानाची रक्कम ठरवा.
- स्वयंचलित देणगी सुविधा: नियमित योगदानासाठी स्वयंचलित देणगी सुविधा सुरू करा.
योजनेचे फायदे:
- नियमित उत्पन्न: निवृत्तीनंतर दरमहा निश्चित रक्कम मिळते, ज्यामुळे आर्थिक सुरक्षितता मिळते.
- कमी योगदान: अल्प उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींसाठी परवडणारी योजना.
- सरकारी समर्थन: केंद्र सरकारकडून या योजनेला पूर्ण पाठिंबा.
- कर लाभ: या योजनेत केलेल्या गुंतवणुकीवर कर सवलत मिळते.
- वारसदार लाभ: खातेधारकाच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या जोडीदाराला पेन्शनचा लाभ मिळतो.
आव्हाने आणि मर्यादा: अटल पेन्शन योजना अनेक फायदे देत असली तरी काही आव्हाने आणि मर्यादा आहेत:
- मर्यादित पेन्शन: कमाल 5,000 रुपये मासिक पेन्शन ही रक्कम भविष्यातील महागाईच्या तुलनेत कमी पडू शकते.
- दीर्घकालीन गुंतवणूक: किमान 20 वर्षे योगदान देणे आवश्यक असल्याने काहींना ते अवघड वाटू शकते.
- लवकर काढणे: योजनेतून मध्येच पैसे काढण्यास मनाई असल्याने आणीबाणीच्या प्रसंगी पैसे उपलब्ध होत नाहीत.
- मर्यादित वयोगट: 40 वर्षांवरील व्यक्तींना या योजनेत सहभागी होता येत नाही.
अटल पेन्शन योजना ही भारतातील गरीब आणि असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्त्वपूर्ण सामाजिक सुरक्षा उपाय आहे. कमी उत्पन्न असलेल्या लोकांना त्यांच्या कार्यकाळात थोडी बचत करून निवृत्तीनंतर नियमित उत्पन्नाची हमी देणारी ही योजना आहे.
मात्र, या योजनेची यशस्विता लोकांमध्ये जागरूकता वाढवण्यावर अवलंबून आहे. सरकार आणि वित्तीय संस्थांनी या योजनेबद्दल अधिक प्रचार करणे आणि लोकांना त्यात सहभागी होण्यास प्रोत्साहित करणे गरजेचे आहे.