E-Shram card 2000 भारतातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना सामाजिक सुरक्षा प्रदान करण्यासाठी केंद्र सरकारने 2020 मध्ये एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली. ही योजना म्हणजे ई-श्रम योजना. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते या योजनेचे उद्घाटन झाले. या योजनेचा मुख्य उद्देश असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना आर्थिक सुरक्षा देणे आणि त्यांचे कल्याण साधणे हा आहे.
ई-श्रम योजनेची वैशिष्ट्ये:
अपघात विमा संरक्षण: ई-श्रम योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे लाभार्थ्यांना दिले जाणारे अपघात विमा संरक्षण. या योजनेंतर्गत नोंदणीकृत कामगारांना दोन लाख रुपयांपर्यंतचे अपघात विमा संरक्षण दिले जाते. हे संरक्षण अशा कामगारांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे जे आपल्या रोजच्या कामात अनेकदा जोखीम पत्करत असतात.
नोंदणी प्रक्रिया: या योजनेसाठी नोंदणी करण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन आहे. इच्छुक लाभार्थी e-shram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन आपली नोंदणी करू शकतात. ही ऑनलाइन प्रक्रिया सुलभ आणि वेळ वाचवणारी आहे, जी देशभरातील कामगारांना सहज प्रवेश देते.
ई-श्रम कार्ड: नोंदणी केलेल्या प्रत्येक कामगाराला एक विशिष्ट ई-श्रम कार्ड दिले जाते. हे कार्ड केवळ ओळखपत्र म्हणूनच काम करत नाही तर इतर सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी देखील वापरले जाऊ शकते. हे कार्ड असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना एक अधिकृत ओळख देते, जी त्यांच्यासाठी अनेक दारे उघडू शकते.
व्यापक लक्ष्य गट: ई-श्रम योजना विविध प्रकारच्या असंघटित कामगारांना समाविष्ट करते. यामध्ये वाहन चालक, दूध कामगार, पेपर फेरीवाले, परिचर आणि इतर अनेक प्रकारचे कामगार येतात जे सामान्यतः ‘साधे कामगार’ म्हणून ओळखले जातात. या व्यापक समावेशामुळे समाजातील एका मोठ्या वर्गाला सामाजिक सुरक्षेचा लाभ मिळतो.
मोफत नोंदणी: या योजनेत नोंदणी करण्यासाठी कोणतेही शुल्क आकारले जात नाही. हे वैशिष्ट्य विशेषतः कमी उत्पन्न असलेल्या कामगारांसाठी महत्त्वाचे आहे, कारण त्यामुळे त्यांना आर्थिक बोजा न पडता योजनेचा लाभ घेता येतो.
योजनेची महत्त्वाची उद्दिष्टे:
आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे: ई-श्रम योजनेचे प्राथमिक उद्दिष्ट असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे हे आहे. अपघात विमा संरक्षणाद्वारे, ही योजना कामगारांना आणि त्यांच्या कुटुंबांना अनपेक्षित परिस्थितीत आर्थिक संरक्षण देते.
डिजिटल समावेशन: ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रियेद्वारे, ही योजना डिजिटल समावेशनाला प्रोत्साहन देते. यामुळे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना डिजिटल प्लॅटफॉर्मशी जोडले जाते, जे त्यांना इतर डिजिटल सेवांसाठी मार्ग मोकळा करून देते.
डेटाबेस निर्मिती: या योजनेमुळे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांचा एक व्यापक डेटाबेस तयार होतो. हा डेटाबेस सरकारला भविष्यातील धोरणे आणि कार्यक्रम तयार करण्यात मदत करू शकतो.
सामाजिक समावेशन: ई-श्रम कार्डद्वारे, ही योजना असंघटित कामगारांना एक अधिकृत ओळख देते. यामुळे त्यांचा सामाजिक समावेश वाढतो आणि त्यांना विविध सरकारी सेवा आणि योजनांमध्ये सहभागी होण्यास मदत होते.
हे पण वाचा:
याच महिलांच्या खात्यावर जमा होणार 3000 रुपये यादीत नाव नसेल तर आताच करा 2 काम ladki bahin yadi
कामगार कल्याण: एकंदरीत, ही योजना असंघटित क्षेत्रातील कामगारांच्या कल्याणावर लक्ष केंद्रित करते. त्यांना सुरक्षा आणि संरक्षण प्रदान करून, ती त्यांच्या जीवनमानाची गुणवत्ता सुधारण्याचा प्रयत्न करते.
योजनेची प्रगती आणि प्रभाव:
ई-श्रम योजनेने लाँच झाल्यापासून लक्षणीय प्रगती केली आहे. 30 कोटीहून अधिक कामगारांनी या योजनेत नोंदणी केली आहे, जे या योजनेच्या व्याप्ती आणि लोकप्रियतेचे द्योतक आहे. या उच्च नोंदणी संख्येमुळे योजनेचा व्यापक प्रभाव दिसून येतो.
अनेक लाभार्थ्यांनी या योजनेचा फायदा घेतला आहे, विशेषतः अपघात विमा संरक्षणाच्या संदर्भात. यामुळे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना आर्थिक सुरक्षेची भावना मिळाली आहे, जी यापूर्वी बहुतेक वेळा अनुपलब्ध होती.
शिवाय, ई-श्रम कार्डच्या वापरामुळे अनेक कामगारांना इतर सरकारी योजना आणि कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होण्यास मदत झाली आहे. यामुळे त्यांचा सरकारी सेवांपर्यंत पोहोच वाढली आहे आणि त्यांच्या एकूण कल्याणात सुधारणा झाली आहे.
योजनेसाठी अर्ज कसा करावा:
ई-श्रम योजनेत सहभागी होण्यासाठी, इच्छुक कामगारांनी खालील पायऱ्या अनुसरणे आवश्यक आहे:
- e-shram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- नोंदणी प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी ‘नोंदणी’ पर्यायावर क्लिक करा.
- आवश्यक वैयक्तिक माहिती भरा, जसे की नाव, जन्मतारीख, लिंग, मोबाईल नंबर इत्यादी.
- तुमचा व्यवसाय आणि कौशल्य तपशील प्रदान करा.
- आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा, जसे की आधार कार्ड, बँक खाते तपशील इत्यादी.
- सबमिट बटणावर क्लिक करा आणि नोंदणी पूर्ण करा.
- यशस्वी नोंदणीनंतर, तुम्हाला तुमचे ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करण्याचा पर्याय दिला जाईल.
ई-श्रम योजना ही केंद्र सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे जी भारतातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांच्या कल्याणासाठी समर्पित आहे. अपघात विमा संरक्षण, ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रिया आणि ई-श्रम कार्ड यासारख्या वैशिष्ट्यांसह, ही योजना कोट्यवधी कामगारांना सामाजिक सुरक्षा आणि मान्यता देण्यासाठी डिझाइन केली आहे.
या योजनेने आतापर्यंत केलेली प्रगती प्रशंसनीय आहे, 30 कोटीहून अधिक नोंदणी झाल्या आहेत. तथापि, अजूनही बरेच काम बाकी आहे. अधिकाधिक कामगारांपर्यंत पोहोचणे आणि त्यांना या योजनेचे फायदे समजावून सांगणे हे आव्हान आहे.
शेवटी, ई-श्रम योजना ही केवळ एक नोंदणी प्रक्रिया नाही तर ती असंघटित क्षेत्रातील कामगारांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याचा एक महत्त्वाकांक्षी प्रयत्न आहे. ती त्यांना आर्थिक सुरक्षा, सामाजिक मान्यता आणि सरकारी योजनांमध्ये सहभागी होण्याची संधी प्रदान करते. या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे भारतातील श्रमिक वर्गाच्या जीवनमानात लक्षणीय सुधारणा होण्याची अपेक्षा आहे.