crop insurance महाराष्ट्र सरकारने अलीकडेच शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. 2016 पासून राज्यात राबवण्यात येत असलेल्या प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेत मोठा बदल करण्यात आला असून, आता ‘सर्वसमावेशक पीक विमा योजना’ पुढील तीन वर्षांसाठी राज्यात लागू करण्यात येणार आहे. या नवीन योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अत्यंत कमी खर्चात पीक विमा संरक्षण मिळणार आहे.
एका रुपयात पीक विमा संरक्षण
या नवीन योजनेनुसार, शेतकऱ्यांना आता केवळ एक रुपया भरून पीक विम्यासाठी अर्ज करता येणार आहे. यापूर्वी प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना खरिप हंगामासाठी विमा संरक्षित रकमेच्या 2%, रबी हंगामासाठी 1.5% आणि दोन्ही हंगामातील नगदी पिकांसाठी विमा संरक्षित रकमेच्या 5% एवढा हप्ता भरावा लागत होता.
ही रक्कम प्रति हेक्टरी 700 ते 2000 रुपयांपर्यंत जात होती. आता मात्र शेतकऱ्यांना फक्त एक रुपया भरावा लागणार असून, उर्वरित रक्कम राज्य सरकार भरणार आहे.
योजनेची वैशिष्ट्ये
- ऐच्छिक सहभाग: ही योजना कर्जदार आणि बिगर कर्जदार दोन्ही प्रकारच्या शेतकऱ्यांसाठी ऐच्छिक करण्यात आली आहे.
- भाडेतत्त्वावरील शेतकऱ्यांचा समावेश: भाडेतत्त्वावर शेती करणारे शेतकरीही या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात.
- विविध पिकांचे संरक्षण:
- खरिप हंगाम: भात, ज्वारी, बाजरी, नाचणी, मूग, उडीद, तूर, मका, भुईमूग, कारळे, तीळ, सूर्यफूल, सोयाबीन, कापूस, कांदा.
- रबी हंगाम: गहू, ज्वारी, हरभरा, उन्हाळी भात, उन्हाळी भुईमूग, कांदा.
अर्ज प्रक्रिया
शेतकरी दोन पद्धतींनी या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात:
- पीक विमा योजनेच्या अधिकृत वेबसाईटवर ऑनलाईन अर्ज.
- नजीकच्या CSC (कॉमन सर्व्हिस सेंटर) मध्ये जाऊन प्रत्यक्ष अर्ज.
2022 मधील नुकसान भरपाई
सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर 2022 मध्ये झालेल्या अतिवृष्टी आणि पुरामुळे नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांसाठी सरकारने विशेष मदतीची घोषणा केली आहे:
- 12 लाख बाधित शेतकऱ्यांना प्रत्येकी 13,600 रुपये मिळणार आहेत.
- दहा जिल्ह्यांतील शेतकऱ्यांना तीन हेक्टर मर्यादेत प्रति हेक्टर 13,600 रुपये नुकसान भरपाई दिली जाणार आहे.
- राज्यपाल प्रतिसाद निधी आणि राज्य सरकारच्या निधीतून ही रक्कम दिली जाणार आहे.
- विभागीय आयुक्त, पुणे आणि संभाजीनगर यांच्यामार्फत 1200 कोटी रुपयांचा निधी वितरित केला जाणार आहे.
महाराष्ट्र सरकारची ही नवीन सर्वसमावेशक पीक विमा योजना शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. एका रुपयात मिळणारे विमा संरक्षण शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षितता देईल आणि नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून त्यांचे संरक्षण करेल.
या योजनेमुळे राज्यातील शेती क्षेत्राला मोठा आधार मिळणार असून, शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत होईल. सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेऊन आपल्या पिकांचे संरक्षण करावे, असे आवाहन सरकारकडून करण्यात येत आहे.
