crop insurance scheme पीक विमा योजना शेतकऱ्यांच्या हिताचे संरक्षण करण्यासाठी आखली गेली होती. पण वेळोवेळी या योजनेत काही अडचणी येत राहिल्या आहेत. त्यामुळे शेतकऱ्यांना योजनेचा लाभ मिळण्यास विलंब होत आहे. राजस्थानातील चितलवाना गावातील घटना याचे उत्तम उदाहरण आहे.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत बाधित शेतकरी
राजस्थानमधील सांचोर जिल्ह्यातील चितलवाना गावातील एक घटना चर्चेत आली आहे. या गावातील 1944 शेतकऱ्यांनी पीक विमा योजनेंतर्गत आपल्या पिकांचा विमा काढला होता. पण रब्बी आणि खरीप हंगाम 2020 ते 2022 या कालावधीत वादळ, पाऊस, गारपीट आणि इतर नैसर्गिक आपत्तींमुळे त्यांच्या पिकांचे नुकसान झाले.
नुकसानीची भरपाई मिळण्यासाठी जिद्द
पीक विमा योजनेनुसार, या शेतकऱ्यांना नुकसानीची भरपाई मिळणे अपेक्षित होते. पण विमा कंपनीने त्यांचा दावा नाकारला आणि एकूण 40 कोटी रुपयांची रक्कम रोखून ठेवली. शेतकऱ्यांनी विमा कंपनीकडे फेऱ्या मारल्या, पण त्यांना न्याय मिळाला नाही.
मीडियाचा हस्तक्षेप आणि जिल्हाधिकाऱ्यांचे पाऊल
ही घटना प्रसारमाध्यमांसमोर आल्यानंतर जिल्हाधिकारी शक्तीसिंह राठोड यांनी गांभीर्याने लक्ष घातले. त्यांनी संबंधित विमा कंपनीला तीन दिवसांच्या आत 1944 शेतकऱ्यांचा 40 कोटी रुपयांचा दावा मंजूर करण्याचे आदेश दिले.
शेतकऱ्यांवर होणारा अन्याय
चितलवाना गावातील प्रकरणावरून असे दिसून येते की, विमा कंपन्यांकडून शेतकऱ्यांवर अन्याय होत आहे. कंपन्या दाव्याची रक्कम देण्यास विनाकारण उशीर करतात आणि शेतकऱ्यांचे दावे प्रलंबित ठेवतात. यामुळे शेतकरी दाव्यासाठी विमा कंपनीच्या फेऱ्या मारत राहतात.
विमा कंपन्यांची फसवणूक
काही ठिकाणी विमा कंपन्यांचे प्रतिनिधीही शेतकऱ्यांची फसवणूक करतात. त्यांनी बनावट कागदपत्रांचा वापर करून शेतकऱ्यांकडून दावे गोळा केले जातात. चितलवाना गावातही अशा प्रकरणांमुळे दोन गुन्हे दाखल करण्यात आले आहेत.
शेतकऱ्यांना होणारा त्रास
विमा कंपन्यांच्या या कारवायांमुळे शेतकऱ्यांना मोठा त्रास सहन करावा लागतो. त्यांना दाव्यासाठी विमा कंपनीच्या फेऱ्या मारत राहावे लागते. यामुळे शेतकऱ्यांची आर्थिक परिस्थिती बिकट होते.
नियमांची अंमलबजावणी करणे गरजेचे
पीक विम्यांतर्गत असे नियम आहेत की, विमा कंपनीने पीक नुकसानीचा अहवाल मिळाल्यानंतर एका महिन्याच्या आत दावा भरावा लागतो. यापेक्षा जास्त विलंब झाल्यास कंपनीला शेतकऱ्याला वार्षिक 12 टक्के दराने व्याज द्यावा लागतो.
