Jana Dhan holders देशाच्या आर्थिक समावेशनाच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल म्हणजे प्रधानमंत्री जन धन योजना. 2014 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केलेल्या या योजनेने देशातील कोट्यवधी नागरिकांना बँकिंग व्यवस्थेशी जोडले. आज, या योजनेने एक नवीन टप्पा गाठला असून, केंद्र सरकारने या योजनेसंदर्भात महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे.
प्रधानमंत्री जन धन योजना ही केवळ एक बँक खाते उघडण्याची योजना नव्हती, तर ती देशातील प्रत्येक कुटुंबाला आर्थिक सेवांशी जोडण्याचा एक महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प होता. या योजनेअंतर्गत देशभरातील लाखो नागरिकांनी शून्य शिल्लक ठेवीवर बँक खाती उघडली. कोविड-19 च्या काळात या खात्यांचे महत्त्व अधिकच वाढले, कारण सरकारने या खात्यांमार्फत थेट आर्थिक मदत लाभार्थ्यांपर्यंत पोहोचवली.
नवीन निर्णयाचे महत्त्व
केंद्रीय वित्तीय सेवा सचिव एम. नागराजु यांनी आता या योजनेसंदर्भात एक महत्त्वपूर्ण निर्णय जाहीर केला आहे. या निर्णयानुसार, सर्व जनधन खातेधारकांना त्यांचे केवायसी (Know Your Customer) अद्यतनीकरण करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. विशेषतः, मागील दहा वर्षांपासून निष्क्रिय असलेल्या खात्यांसाठी हे अद्यतनीकरण अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
डिजिटल सुविधांचा विस्तार
नवीन निर्देशांनुसार, केवायसी प्रक्रिया आता अधिक सुलभ करण्यात आली आहे. खातेधारक आता पुढील माध्यमांद्वारे केवायसी अद्यतनीकरण करू शकतात:
- मोबाईल बँकिंग
- नेट बँकिंग
- एटीएम सुविधा
ऑनलाइन केवायसी प्रक्रिया
केवायसी अद्यतनीकरणासाठी खातेधारकांना आता सोपी ऑनलाइन प्रक्रिया उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. ही प्रक्रिया पुढीलप्रमाणे आहे:
- बँकेच्या ऑनलाइन पोर्टलवर लॉगिन करणे
- केवायसी पर्यायावर क्लिक करणे
- आवश्यक वैयक्तिक माहिती भरणे (नाव, पत्ता, जन्मतारीख)
- आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करणे:
- पॅन कार्ड
- आधार कार्ड
- इतर आवश्यक दस्तऐवज
सबमिट केल्यानंतर, खातेधारकाला एक सेवा विनंती क्रमांक मिळतो आणि प्रक्रियेच्या प्रगतीबाबत एसएमएस किंवा ईमेलद्वारे माहिती दिली जाते.
ऑफलाइन पर्याय
ज्या खातेधारकांना ऑनलाइन प्रक्रिया करणे शक्य नाही, त्यांच्यासाठी पारंपरिक पद्धतीने केवायसी करण्याचा पर्यायही उपलब्ध आहे. ते:
- जवळच्या बँक शाखेत जाऊन
- बँकेच्या सेवा केंद्रात भेट देऊन केवायसी अद्यतनीकरण करू शकतात
या निर्णयाचे फायदे
- सुरक्षितता: अद्ययावत केवायसी मुळे बँक खात्यांची सुरक्षितता वाढते.
- डिजिटल व्यवहार: अद्ययावत माहितीमुळे डिजिटल बँकिंग सेवांचा वापर सुलभ होतो.
- योजनांचा लाभ: सरकारी योजनांचा लाभ थेट खात्यात मिळण्यास मदत होते.
- आर्थिक समावेशन: बँकिंग सेवांचा निरंतर वापर सुनिश्चित होतो.
जनधन योजना आणि केवायसी अद्यतनीकरणाची ही नवी प्रक्रिया हे भारताच्या डिजिटल बँकिंग क्रांतीतील एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. यामुळे:
- बँकिंग व्यवहार अधिक सुरक्षित होतील
- डिजिटल व्यवहारांना चालना मिळेल
- आर्थिक समावेशन वाढेल
- काळ्या पैशांवर नियंत्रण ठेवणे सोपे होईल
प्रधानमंत्री जन धन योजनेने भारतीय बँकिंग क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडवून आणले आहेत. केवायसी अद्यतनीकरणाच्या या नव्या निर्णयामुळे ही योजना अधिक मजबूत होईल. डिजिटल इंडियाच्या स्वप्नाकडे वाटचाल करताना, अशा प्रकारच्या सुधारणा अत्यंत महत्त्वाच्या ठरतील.
