Crop Insurance List 2023 शेतीच्या क्षेत्रात अनिश्चितता हे एक स्थायिभाव आहे. नैसर्गिक आपत्ती, कीटकांचा प्रादुर्भाव, रोगांचा प्रसार आणि हवामानातील अनपेक्षित बदल यामुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे नुकसान होऊ शकते. अशा परिस्थितीत पीक विमा हा एक महत्त्वपूर्ण जोखीम व्यवस्थापन साधन ठरतो. हा लेख पीक विम्याची संकल्पना, त्याची महत्त्व आणि भारतातील पीक विमा योजना यावर प्रकाश टाकेल.
पीक विमा: संकल्पना आणि महत्त्व
पीक विमा हा एक विमा प्रकार आहे जो शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्ती, कीटकांच्या प्रादुर्भावामुळे होणाऱ्या पिकांच्या नुकसानीपासून संरक्षण करतो. या विम्याअंतर्गत, शेतकरी निश्चित रक्कम म्हणजेच प्रीमियम भरतात आणि पिकांच्या नुकसानीच्या बाबतीत त्यांना आर्थिक भरपाई मिळते.
पीक विम्याचे महत्त्व पुढीलप्रमाणे आहे:
आर्थिक सुरक्षितता: पीक विमा शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पन्नाची हमी देतो आणि त्यांना आर्थिक नुकसानीपासून वाचवतो.
कर्जपुरवठा सुलभ: विमा केलेल्या शेतकऱ्यांना सहज कर्जपुरवठा मिळू शकतो कारण त्यांचा कर्ज फेडण्याचा धोका कमी असतो.
पुनर्प्रवेश सुलभ: पीक नुकसानीनंतर शेतकरी पुन्हा शेतीकडे वळू शकतो कारण त्याला आर्थिक भरपाई मिळते.
नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर: विमा संरक्षणामुळे शेतकरी नवीन तंत्रज्ञान वापरण्यास उत्सुक असतो.
भारतातील पीक विमा योजना
भारतात सरकारने पीक विम्याच्या विविध योजना सुरू केल्या आहेत. यापैकी काही प्रमुख योजना पुढीलप्रमाणे आहेत:
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY)
ही योजना सन 2016 मध्ये सुरू करण्यात आली. यामध्ये दुष्काळ, पूर, गारा, अतिवृष्टी, पजर्न्य वादळे आणि कीटक/रोगांच्या प्रादुर्भावासारख्या संकटांपासून पिकांचे संरक्षण केले जाते. या योजनेत प्रीमियमच्या 60% ते 90% रक्कम केंद्र आणि राज्य सरकार भरतात.
संरक्षित कृषी वीमा योजना (RWBCIS)
ही योजना सन 2007 मध्ये सुरू करण्यात आली होती. यामध्ये पावसाच्या प्रमाणावर आधारित विमा संरक्षण दिले जाते.यामध्ये जिल्हा हवामान संकेंद्र स्थापित केले जातात आणि पावसाचे प्रमाण ठरवून त्यानुसार शेतकऱ्यांना भरपाई दिली जाते.
कृष्णा विमा योजना ही योजना सन 2003 मध्ये सुरू करण्यात आली होती. ही प्रामुख्याने खरीप पिकांसाठी होती. वाढत्या तंत्रज्ञानामुळे पीक विम्याचे स्वरूप बदलत आहे. सॅटेलाइट तंत्रज्ञान आणि दूरसंवेदनाच्या मदतीने पीक विमा कंपन्या शेतकऱ्यांना अधिक सुलभ आणि परिणामकारक सेवा देऊ शकतात.
हे पण वाचा:
सुप्रीम कोर्टाचा मोठा निर्णय! या शेतकऱ्यांचे मागील 4 वर्षाचे सरसगट कर्जमाफ Supreme Court loan
एकंदरीत, पीक विमा हा शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण सुरक्षा कवच आहे. हा शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तीपासून संरक्षित करतो आणि त्यांच्या पिकांचे नुकसान झाल्यास आर्थिक भरपाई देतो. सरकारी पीक विमा योजनांमुळे शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित झाले आहेत. परंतु पीक विम्यासंदर्भात जागरुकता वाढविणे आणि तो अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविणे महत्त्वाचे आहे.