new rates of free travel tickets महाराष्ट्राच्या दूरदूरच्या खेड्यापाड्यांना जोडणारी एसटी ही खरोखरच राज्याची जीवनवाहिनी आहे. लाल रंगामुळे ‘लालपरी’ म्हणून ओळखली जाणारी ही बस सेवा प्रत्येक महाराष्ट्रीयाच्या आठवणींचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
मात्र, काळानुसार बदलत्या गरजा आणि वाढत्या स्पर्धेमुळे एसटीला अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागत आहे. या पार्श्वभूमीवर, एसटी महामंडळाने ‘आवडेल तिथे प्रवास’ ही अभिनव योजना सुरू केली आहे. या लेखात आपण या योजनेची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
‘आवडेल तिथे प्रवास’ योजनेची ओळख: एसटी महामंडळाने 1988 मध्ये ‘आवडेल तिथे प्रवास’ ही योजना सुरू केली. या योजनेचा मुख्य उद्देश प्रवाशांना सोयीस्कर आणि किफायतशीर प्रवासाची संधी उपलब्ध करून देणे हा आहे. या योजनेंतर्गत प्रवाशांना ठराविक कालावधीसाठी पास दिला जातो, ज्याचा वापर करून ते महाराष्ट्रात कुठेही प्रवास करू शकतात.
योजनेची वैशिष्ट्ये:
- पास कालावधी: सुरुवातीला 10 दिवसांचा पास दिला जात होता. 2006 पासून 4 दिवसांचा पास सुरू करण्यात आला. 2 मे 2010 पासून 10 दिवसांचा पास बंद करून त्याऐवजी 7 दिवसांचा पास देण्यात येत आहे.
- पास प्रकार: जलद, रात्रराणी, आंतरराज्य, शहरी, मिडी बस सेवा यांसाठी वेगवेगळे पास उपलब्ध आहेत.
- दर: 4 दिवसांच्या पाससाठी पौढांसाठी 1,170 रुपये तर शिवशाही आंतरराज्याकरिता 1,520 रुपये आकारले जातात. 7 दिवसांच्या पाससाठी अनुक्रमे 2,040 व 3,030 रुपये आकारले जातात.
- वैधता: आंतरराज्य वाहतुकीसाठी एसटी सेवा जिथपर्यंत जाते तिथपर्यंत हे पास वैध राहतात. तसेच, महामंडळाच्या शहरी वाहतुकीतही हे पास वैध आहेत.
- उच्च दर्जा वैधता: उच्च दर्जाच्या गाडीचा पास निम्न दर्जाच्या गाडीसाठी वापरता येतो.
योजनेची प्रक्रिया:
- पासची मुदत संपल्यानंतर परत प्रवास करता येत नाही.
- पासाच्या दिवसाची गणना 00:00 ते 24:00 अशी केली जाते.
- पासाच्या शेवटच्या दिवशी 24:00 नंतर प्रवास करायचा असल्यास नवीन तिकीट घेणे आवश्यक आहे.
- साध्या सेवेचे पास सर्व प्रकारच्या साध्या बसेससाठी (साधी, जलद, रातराणी, शहरी, यशवंती (मिडी) आंतरराज्य मार्गासह) वैध आहेत.
योजनेचे आर्थिक महत्त्व: ‘आवडेल तिथे प्रवास’ योजनेने एसटी महामंडळाच्या आर्थिक स्थितीत लक्षणीय सुधारणा झाली आहे. वर्षभरात या योजनेतून 12 कोटी 27 लाख रुपयांचे उत्पन्न प्राप्त झाले आहे. 2023-2024 या आर्थिक वर्षात 89,633 पासची विक्री झाली असून त्यातून महामंडळाला 1,226 लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळाले आहे.
हे पण वाचा:
याच महिलांच्या खात्यावर जमा होणार 3000 रुपये यादीत नाव नसेल तर आताच करा 2 काम ladki bahin yadi
प्रवाशांसाठी फायदे:
- किफायतशीर प्रवास: एका ठराविक रकमेत अनेक दिवस आणि अनेक ठिकाणी प्रवास करता येतो.
- लवचिकता: प्रवाशांना त्यांच्या सोयीनुसार प्रवास करण्याची मुभा मिळते.
- वेळेची बचत: वारंवार तिकीट काढण्याची गरज नसल्याने वेळेची बचत होते.
- सुलभ प्रवास: एकाच पासवर विविध प्रकारच्या बस सेवांचा लाभ घेता येतो.
एसटी महामंडळासाठी फायदे:
- उत्पन्नात वाढ: नियमित प्रवाशांची संख्या वाढल्याने उत्पन्नात वाढ होते.
- प्रवासी वाहतूक वाढ: या योजनेमुळे अधिक लोक एसटीने प्रवास करण्यास प्रोत्साहित होतात.
- प्रशासकीय सुलभता: पास प्रणालीमुळे दैनंदिन तिकीट व्यवहारांची संख्या कमी होते.
आव्हाने आणि भविष्यातील संधी: ‘आवडेल तिथे प्रवास’ योजना अत्यंत यशस्वी ठरली असली तरी एसटी महामंडळासमोर अजूनही काही आव्हाने आहेत:
- पायाभूत सुविधांचा विकास: बसेसची देखभाल, दुरुस्ती आणि नूतनीकरण हे महत्त्वाचे आव्हान आहे.
- डिजिटल सुविधा: ऑनलाइन बुकिंग, डिजिटल पेमेंट यांसारख्या सुविधा वाढवणे गरजेचे आहे.
- सेवा गुणवत्ता: प्रवाशांना अधिक आरामदायी आणि सुरक्षित प्रवासाची हमी देणे आवश्यक आहे.
- स्पर्धात्मकता: खासगी वाहतूक कंपन्यांशी स्पर्धा करण्यासाठी सेवा अधिक आकर्षक करणे गरजेचे आहे.
‘आवडेल तिथे प्रवास’ ही योजना एसटी महामंडळाच्या नवोपक्रमशीलतेचे उत्तम उदाहरण आहे. या योजनेमुळे प्रवाशांना सुलभ आणि किफायतशीर प्रवासाची संधी मिळाली आहे, तर महामंडळाला आर्थिक स्थिरता प्राप्त झाली आहे. भविष्यात या योजनेत अधिक सुधारणा करून आणि डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर करून एसटी महामंडळ आपल्या सेवा अधिक प्रभावी करू शकेल.